Η ΑΥΓΗ

Διετής υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση και αγωγή: Ένα χρόνιο αίτημα σε αναμονή

Σπανού Μαρία

Η θέσπιση της διετούς υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης αποτελεί ένα χρόνιο αίτημα τόσο της κοινωνίας, όσο και της εκπαιδευτικής κοινότητας ειδικότερα

Μετά τις πρόσφατες εξαγγελίες του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου σχετικά με τη θέσπιση της διετούς υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης και την ομολογουμένως μεγάλη δημοσιότητα που πήρε το θέμα με την πανσπερμία απόψεων που κατατέθηκαν μέσω των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργήθηκε σύγχυση στο ευρύ κοινό και ιδιαίτερα στους γονείς. Υπάρχουν απορίες σχετικά με το πού θα πρέπει να φοιτήσει ένα παιδί 4 ετών, ποια η διαφορά Παιδικού Σταθμού και Nηπιαγωγείου, πότε η φοίτηση είναι υποχρεωτική. Είναι ερωτήματα που χρήζουν απάντησης και αποσαφήνισης.

Οι Παιδικοί Σταθμοί υπάγονται στους δήμους υπό την εποπτεία του υπουργείου Εσωτερικών. Παρέχουν φύλαξη, φροντίδα, μέριμνα και αγωγή στα παιδιά ηλικίας 0-4 ετών. Από την άλλη πλευρά, το Νηπιαγωγείο αποτελεί βαθμίδα της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης υπό την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας, που παρέχει εκπαίδευση στα νήπια ηλικίας 4-6 ετών (προνήπια - νήπια). Στους Παιδικούς Σταθμούς εργάζονται βρεφονηπιοκόμοι –απόφοιτοι ΤΕΙ-, ενώ στα Νηπιαγωγεία εργάζονται Νηπιαγωγοί - πτυχιούχοι των Παιδαγωγικών Τμημάτων των Πανεπιστημίων. Χωρίς να παραβλέπουμε το αξιόλογο έργο και των βρεφονηπιοκόμων, και των νηπιαγωγών, οφείλουμε να επισημάνουμε πως τόσο η εκπαίδευση, όσο και η προσφορά των δύο κλάδων είναι διαφορετική, καθώς απευθύνεται σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες παιδιών.

Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, διαπιστώνουμε ότι τα Νηπιαγωγεία υπάγονται στο υπουργείο Παιδείας ήδη από το 1929, ενώ το 1976 (Ν. 309/1976) και το 1985 (Ν. 1566/1985) γίνεται σαφής αναφορά ότι η φοίτηση στο Νηπιαγωγείο είναι διετής, δικαίωμα φοίτησης στο Νηπιαγωγείο έχουν τα παιδιά ηλικίας 4 και 5 ετών και η φοίτηση γίνεται υποχρεωτική σταδιακά κατά περιοχές της χώρας. Το 2006 (Ν. 3518/2006), η φοίτηση είναι διετής και γίνεται υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας 5 ετών.

Στο ερώτημα που τίθεται συχνά για το εάν θα πρέπει ένα παιδί 4 ετών να συμμετέχει στα εκπαιδευτικά και αναπτυξιακά κατάλληλα προγράμματα που εφαρμόζονται στο Νηπιαγωγείο έρχονται να απαντήσουν οι διεθνώς αναγνωρισμένες παιδαγωγικές θεωρίες συμφωνα με τις οποίες τα προνήπια μέσα από την καθημερινή πρακτική στο Νηπιαγωγείο, σε συνεργασία και αλληλεπίδραση με τα μεγαλύτερα παιδιά των 5 ετών, έχουν ευκαιρίες να τα παρακολουθήσουν και να τα μιμηθούν (“Κατανόηση κανόνων”, Piaget, 1932). Τα προνήπια εγκαταλείπουν σταδιακά το εγωκεντρικό παιχνίδι και προσπαθούν να ενταχθούν στις ομάδες των μεγαλύτερων παιδιών και να ακολουθήσουν συγκεκριμένους κανόνες. Μέσα από αυτή τη διαδικασία τα προνήπια ωριμάζουν κοινωνικά, ενώ παράλληλα αναβαθμίζεται ποιοτικά ο τρόπος σκέψης τους. Επίσης, στην κοινωνικοπολιτισμική θεωρία του Vygotsky αναφέρεται, εκτός των άλλων, ότι, καθώς τα παιδιά (και συγκεκριμένα τα προνήπια) συμμετέχουν ενεργά στο κοινωνικό περιβάλλον που ανήκει το καθένα, εσωτερικεύουν όλο και πιο ώριμους και αποτελεσματικούς τρόπους σκέψης και επίλυσης προβλημάτων που χρησιμοποιούν οι γονείς, οι δάσκαλοι και άλλα άτομα που συναναστρέφονται στην καθημερινότητά τους. Επιπλέον, μιμούνται και επαναλαμβάνουν τις νέες δεξιότητές τους συνεχώς (Craig & Βaucum, 2007). Τέλος, σύμφωνα με τα ψυχοκοινωνικά στάδια του Erikson, τα παιδιά των 4-6 ετών βρίσκονται στη Μέση Παιδική Ηλικία και συγκεκριμένα στο Στάδιο της Πρωτοβουλίας, κατά το οποίο μαθαίνουν να συνεργάζονται, να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και ευθύνες, ενώ προσπαθούν να ενεργήσουν ως “μεγάλοι”(Erikson, 1950). Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως η συνύπαρξη και κοινή φοίτηση των παιδιών 4-6 ετών ενδείκνυνται, καθώς ωφελούν πολλαπλά και τις δύο ηλικίες (4-5και5-6).

Η καθημερινή πρακτική στο Νηπιαγωγείο έρχεται να διαψεύσει τους ισχυρισμούς όσων αντιτίθενται στη διετή υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση για τον κίνδυνο “σχολειοποίησης” του Νηπιαγωγείου με την καθιέρωση της υποχρεωτικότητας. Σύμφωνα με το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο, το παιχνίδι κατέχει κυρίαρχο ρόλο, μέσα από το οποίο τα παιδιά προσεγγίζουν γνώσεις και κατακτούν δεξιότητες αναπτύσσοντας την κοινωνικότητα και την αυτονομία τους. Μέσα από βιωματικές και αναπτυξιακά κατάλληλες δραστηριότητες, τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες και να συγκροτήσουν ένα ενιαίο σύνολο νέων γνώσεων.

Επιπλέον, ο θεσμός του Ολοήμερου Νηπιαγωγείου συμβάλλει αφενός στην υλοποίηση των σκοπών και στόχων του Νηπιαγωγείου και αφετέρου ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης οικογένειας. Το τρέχον σχολικό έτος (2016-2017) σε σύνολο 5.189 Νηπιαγωγείων λειτούργησαν 8.122 Πρωινά Τμήματα (ώρα αποχώρησης 1 μ.μ.), 3.424 Ολοήμερα Τμήματα (ώρα αποχώρησης 4 μ.μ.) και 793 Τμήματα Ένταξης – Παράλληλης Στήριξης.

Ας δούμε τι λένε τα στοιχεία :

Στο δημόσιο Νηπιαγωγείο κατά το τρέχον σχολικό έτος (2016-2017), φοίτησαν 89.791 νήπια(ποσοστό 92%-πλήθος γεννήσεων 98.122) και 48.418 προνήπια (ποσοστό 51%-πλήθος γεννήσεων 95.161).

Στους Παιδικούς Σταθμούς, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕΤΑΑ, το τρέχον έτος (2016-2017) έγιναν 37.095 αιτήσεις, που αφορούσαν παιδιά 3 ετών και ικανοποιήθηκαν οι 28.915. Δηλαδή, 8.180 παιδιά 3 ετών έμειναν εκτός Παιδικών Σταθμών. Επίσης, έγιναν 26.148 αιτήσεις, που αφορούσαν παιδιά 4 ετών και ικανοποιήθηκαν 18.424. Δηλαδή, 7.724 παιδιά 4 ετών δεν πήγαν στους Παιδικούς Σταθμούς, παρά τις αιτήσεις των γονέων τους.

Από τα παραπάνω και σε συνδυασμό με τις ενδείξεις ότι ο αριθμός αιτήσεων προς του Παιδικούς Σταθμούς θα παρουσιάσει περαιτέρω αύξηση για το 2017-2018, η εφαρμογή της διετούς υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης και η ένταξη των παιδιών 4 ετών (προνήπια) στο Νηπιαγωγείο θα “ανοίξει” τον δρόμο προκειμένου να ικανοποιηθεί μεγαλύτερο ποσοστό αιτήσεων που αφορούν παιδιά κάτω των 4 ετών προς τους Παιδικούς Σταθμούς. Θα πρέπει να επισημάνουμε πως ο γονέας ενός παιδιού 3 ετών δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέξει Παιδικό Σταθμό ή Νηπιαγωγείο, όπως ισχύει για τους γονείς των παιδιών 4 ετών.

Το αίτημα των βρεφονηπιοκόμων για ενιαία προσχολική 0-6 αφενός θα σημάνει την ενοποίηση δύο διαφορετικών επιστημονικών κλάδων, η οποία θα οδηγήσει σε απορρύθμιση των επαγγελματικών προσόντων και δικαιωμάτων, ιδιαίτερα για τους πτυχιούχους των Παιδαγωγικών Τμημάτων και αφετέρου στην περίπτωση της Ελλάδας η ενοποίηση και ενιαιοποίηση των δύο δομών δεν μπορεί να επιτευχθεί. Ας μην ξεχνάμε πως τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη που έχουν ενοποιήσει τις υπηρεσίες φροντίδας και εκπαίδευσης είτε δεν έχουν θεσπίσει την προσχολική εκπαίδευση ως υποχρεωτική, είτε το πρόγραμμα σπουδών είναι περισσότερο κοινωνικού παρά εκπαιδευτικού χαρακτήρα, είτε η προσχολική εκπαίδευση δεν υπάγεται στον έλεγχο του υπουργείου Παιδείας. Τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει στην Ελλάδα.

Η θέσπιση της διετούς υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης αποτελεί ένα χρόνιο αίτημα τόσο της κοινωνίας, όσο και της εκπαιδευτικής κοινότητας ειδικότερα. Επιπλέον, θα άρει την άνιση μεταχείριση νηπίων και προνηπίων, εξασφαλίζοντας το δικαίωμα στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά 4-6 ετών. Παράλληλα, θα συμβάλει και στη μεγαλύτερη πρόσβαση παιδιών κάτω των 4 ετών στους Παιδικούς Σταθμούς.

Μαρία Σπανού, πρόεδρος Συλλόγου Αναπληρωτών Νηπιαγωγών