Το σχολείο δεν είναι φεστιβάλ δράσεων· είναι χώρος σχέσης και ουσιαστικής μάθησης. Οι δράσεις μπορούν να εμπλουτίσουν την εκπαιδευτική διαδικασία μόνο όταν εντάσσονται οργανικά στο πρόγραμμα, όταν υπηρετούν παιδαγωγικούς στόχους και όχι επικοινωνιακές ανάγκες.

Το ερώτημα «Και μάθημα, πότε θα κάνουμε;» επανέρχεται ολοένα και πιο συχνά στα χείλη των εκπαιδευτικών. Δεν πρόκειται για μια γκρίνια απέναντι στο «καινούργιο», αλλά για μια βαθιά αγωνία: πώς το σχολείο, μέσα από το διαρκές μπαράζ δράσεων και εκδηλώσεων, χάνει τον πυρήνα του, δηλαδή τη συστηματική μάθηση.

Το σχολείο της διάσπασης

Τα ελληνικά σχολεία λειτουργούν πια μέσα από ένα ημερολόγιο γεμάτο «ημέρες» και «εβδομάδες»: για το περιβάλλον, τη βία, τη διατροφή, την ειρήνη, την επιχειρηματικότητα, τη διαφορετικότητα. Παράλληλα, βιωματικά εργαστήρια, ΜΚΟ, επισκέψεις και διαγωνισμοί έρχονται να προστεθούν σε μια ατέλειωτη αλυσίδα δράσεων.

Το αποτέλεσμα; Η διδασκαλία μένει συνεχώς σε εκκρεμότητα. Οι μαθητές αποσυντονίζονται, οι καθηγητές πιέζονται να «τρέξουν» προγράμματα και οι διευθυντές αξιολογούνται με βάση την… ποσότητα των αναρτήσεων στις ιστοσελίδες.

Η θεσμική υπερπροσφορά δράσεων

Οι πρόσφατες εγκύκλιοι του ΥΠΑΙΘ και του ΙΕΠ ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο αυτή την τάση. Ενδεικτικά:

• Τον Νοέμβριο 2024 εκδόθηκε η εγκύκλιος 132714/Δ7/6‑11‑2024, που καθορίζει τον σχεδιασμό και υλοποίηση σχολικών δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Αγωγής, Αγωγής Υγείας, Πολιτισμού και Σταδιοδρομίας) για το σχολικό έτος 2024‑25, χωρίς όμως σαφή όρια συμμετοχής μαθητών ή χρονικά πλαίσια.
• Το ΙΕΠ απαιτεί πλέον την υποβολή σχεδίου δράσης μέσω ψηφιακής πλατφόρμας έως τις 10 Δεκεμβρίου 2024 – εξέλιξη που καθιστά τις δράσεις συχνά τυπική υποχρέωση, με στόχο την αξιολόγηση σχολικών μονάδων .
• Παράλληλα, το ΙΕΠ έθεσε σε λειτουργία νέα πλατφόρμα αξιολόγησης, η οποία βάλλει περισσότερο από πριν στη δημόσια αναγνώριση δράσεων παρά στη βαθύτερη παιδαγωγική αποτίμησή τους.
• Πρόσφατες εγκύκλιοι (π.χ. 6 Μαρτίου 2025) επιβάλλουν εθνικές «ημέρες ευαισθητοποίησης» με υποχρεωτική αφιέρωση δύο διδακτικών ωρών, ενώ άλλες εγκυκλίους (π.χ. αθλητικές εκδηλώσεις) προβλέπουν διενέργειες εντός σχολικού ωραρίου.                                                    

Από τη μια, οι δράσεις καθίστανται παντού: από την «ημέρα κατά της βίας» έως τον «σχεδιασμό ενεργού πολίτη», με αποτέλεσμα ο διδακτικός χρόνος να διασπάται. Από την άλλη, η δημόσια εικόνα και η σχολική αξιολόγηση μετατρέπονται σε κυρίαρχα κίνητρα, ενώ η ουσία της μάθησης συχνά υπονομεύεται.                 

Όλα αυτά συγκροτούν ένα πλαίσιο όπου η «παιδαγωγική του event» αντικαθιστά τη διδασκαλία.

Από την ουσία στη βιτρίνα

Το πρόβλημα δεν είναι οι δράσεις αυτές καθαυτές – είναι η χρήση τους. Όταν γίνονται εργαλείο δημοσίων σχέσεων, προβολής ή αξιολόγησης, τότε χάνουν την εκπαιδευτική τους αξία.

Κύριες παθογένειες:

• Αποσπασματικότητα: Καμία σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα, έλλειψη συνέχειας.
• Επιφανειακότητα: PowerPoint και αφίσες αντί για ουσιαστική εμβάθυνση.
• Συμβολισμός χωρίς βάθος: «Μιλήσαμε για τη βία, άρα την αντιμετωπίσαμε».
• Εξωτερίκευση: «Ό,τι δεν φωτογραφείται, δεν υπάρχει».

Οι μαθητές εκτός μάθησης – Οι εκπαιδευτικοί εκτός ρόλου

Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές μετατρέπονται σε συντονιστές δράσεων, συνοδούς εκδρομών, διαχειριστές υλικού. Οι μαθητές συμμετέχουν, αλλά δεν μαθαίνουν σε βάθος. Η εμπιστοσύνη γονιών και παιδιών προς το δημόσιο σχολείο κλονίζεται, ενώ τα φροντιστήρια και η ιδιωτική εκπαίδευση καλούνται να καλύψουν το κενό.

Η «κουλτούρα των δράσεων» καλλιεργεί μια παιδαγωγική της εντύπωσης και όχι της γνώσης. Και το πραγματικό ερώτημα είναι αμείλικτο:
Μπορεί ένα παιδί να μάθει Γλώσσα, Μαθηματικά ή Φυσική όταν δεν έχει χρόνο να επεξεργαστεί έννοιες και να εμβαθύνει;

Η απάντηση είναι προφανής: χωρίς συστηματική διδασκαλία, χωρίς συγκρότηση και χωρίς συνέπεια, η μάθηση αποδυναμώνεται.

Σχολείο με προσανατολισμό, όχι με θόρυβο

Το σχολείο δεν είναι φεστιβάλ δράσεων· είναι χώρος σχέσης και ουσιαστικής μάθησης. Οι δράσεις μπορούν να εμπλουτίσουν την εκπαιδευτική διαδικασία μόνο όταν εντάσσονται οργανικά στο πρόγραμμα, όταν υπηρετούν παιδαγωγικούς στόχους και όχι επικοινωνιακές ανάγκες.

Η υπεράσπιση του χρόνου του μαθήματος δεν σημαίνει επιστροφή σε ένα στείρο «βιβλίο-πίνακας». Σημαίνει σεβασμό στον πυρήνα της εκπαίδευσης: τη δυνατότητα των παιδιών να μάθουν σε βάθος, να σκεφτούν κριτικά, να αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους συνοδεύουν στη ζωή.

Χωρίς αυτό, όλες οι δράσεις δεν είναι παρά θόρυβος – σχολικός και κοινωνικός.

Χρήστος Κάτσικας