Υπάρχει μία καθαρά συναισθηματική πλευρά στη σχέση παιδιού/γονέα που χτίζεται με στοργή και αυτοπεποίθηση. Ο γονέας και το παιδί, είναι γενετικά προορισμένα να αγαπούν ο ένας τον άλλον αλλά υπάρχει ένα στάδιο όπου ο γονεικός ρόλος γίνεται περισσότερο λειτουργικός παρά συναισθηματικός.

Με τα βρέφη, ο συναισθηματικός ρόλος διαφαίνεται όταν για παράδειγμα η μητέρα κρατάει το μωρό στην αγκαλιά της, του τραγουδάει ή του μιλάει. Ο λειτουργικός ρόλος έχει να κάνει με τη φροντίδα από τον γονέα, όταν για παράδειγμα η μητέρα ταΐζει το μωρό, του αλλάζει πάνα ή το κάνει μπάνιο. Ο ένας ρόλος χωρίς τον άλλον, έχει καταστροφικές συνέπειες για το παιδί. Εάν δηλαδή ο γονιός έχει μόνο συναισθηματικό ρόλο απέναντι στο παιδί, τότε εκείνο μπορεί να βρεθεί σε κίνδυνο, να χτυπήσει ή να παραμεληθεί. Εάν ο γονιός έχει μόνο λειτουργικό ρόλο απέναντι στο παιδί και δεν του δείχνει αγάπη, αυτό θα έχει μακροχρόνιες συνέπειες στη συναισθηματική του ανάπτυξη.

Νομίζω δε, πως το πιο συχνό και σοβαρό λάθος που κάνουν οι γονείς, και ιδιαίτερα οι μονογονείς λόγω των αλλαγών και των συνθηκών της ζωής τους, είναι να κάνουν το παιδί, έμπιστό τους όταν εκείνο δεν είναι συναισθηματικά, πνευματικά και ηθικά έτοιμο για να παίξει ένα τέτοιο ρόλο στη ζωή του γονέα.

Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, ο ρόλος του γονέα γίνεται περισσότερο λειτουργικός παρά συναισθηματικός κάτι που γίνεται επώδυνο ως μάθημα στους γονείς που θέλουν να κάνουν το παιδί τους, κολλητό τους. Κι έτσι στα πλαίσια αυτού του λειτουργικού ρόλου, είναι και η θέσπιση ορίων στο παιδί. Τα όρια είναι μια υγιής λειτουργία που μαθαίνει στο παιδί να κατανοεί τι είναι ασφαλές και σωστό και τί δεν είναι. Ο λειτουργικός αυτός ρόλος, αλλάζει για τους γονείς όσο το παιδί μεγαλώνει. Με ένα παιδί ενός έτους, ο λειτουργικός ρόλος σχετίζεται με την αλλαγή της πάνας, με ένα παιδί 8 ετών σχετίζεται με τη βοήθεια στα μαθήματα του σχολείου και με ένα παιδί 15 ετών, ο γονέας μέσα από τον λειτουργικό του ρόλο, αναλαμβάνει να του δείξει την υπευθυνότητα στη ζωή.

Γιατί δεν πρέπει να κάνετε το παιδί σας, κολλητό σας φίλο

Νομίζω πως οι γονείς κάνουν το λάθος να κάνουν το παιδί, κολλητό τους. Επομένως, όταν οι γονείς λένε «Θέλω να είμαι φίλος με το παιδί μου» αυτό που πραγματικά εννοούν είναι «Θέλω το παιδί μου να γίνει ο κολλητός μου». Κι αυτό δεν συνάδει με τον λειτουργικό ρόλο του γονέα, αντιθέτως αποτελεί μία καλοστημένη παγίδα στην οποία πολλοί γονείς πέφτουν. Οι γονείς θέλουν να μοιράζονται με το παιδί τα συναισθήματά τους για τους γονείς τους, τον γείτονα ή τους φίλους τους. Κι αυτό είναι λάθος διότι το παιδί δεν έχει την συναισθηματική και πνευματική ικανότητα να ανταπεξέλθει σε έναν τέτοιο ρόλο. Αν είστε 40 ετών και θέλετε έναν κολλητό φίλο, βρείτε έναν άλλο 40χρονο. Βρείτε έναν 50 χρονο ή 60χρονο. Όχι ένα 13χρονο, 10χρονο ή 5χρονο παιδί.

Εάν για παράδειγμα αισθάνεστε ότι ο δάσκαλος του παιδιού του δεν είναι ο κατάλληλος ή η παιδαγωγική του μέθοδος για παράδειγμα δεν ταιριάζει με τις αρχές σας, δεν πρέπει αυτό να το μοιραστείτε με το παιδί. Σε μια τέτοια περίπτωση μπορείτε να γίνετε ο «καλύτερος φίλος» του παιδιού σας, λέγοντάς του «Ο δάσκαλός σου είναι βλάκας που δεν σε αφήνει να μασάς τσίχλα στη τάξη» ή μπορείτε να γίνετε ένας λειτουργικός γονιός και να του πείτε «Κι εμένα δεν μου άρεσε αυτό όταν ήμουν παιδί αλλά έπρεπε να ακολουθήσω τους κανόνες». Δύο διαφορετικές απαντήσεις, από τις οποίες η μία φέρνει το παιδί σε ρόλο κολλητού φίλου δίπλα σας και η άλλη το διδάσκει τη σημασία του να ακολουθεί κανείς κανόνες στη ζωή του.
Θυμηθείτε: Αν ανοίγετε τρύπες στις φιγούρες εξουσίας νομίζοντας πως έτσι φέρνετε το παιδί σας πιο κοντά, τότε θα έρθει μια μέρα που το παιδί θα δείξει ασέβεια σε αυτές τις φιγούρες κι αν του κάνετε παρατήρηση, τότε θα σας κατηγορήσει για υποκρισία. Και θα΄χει και δίκιο.

Όταν κάνετε το παιδί σας, κολλητό σας, είναι σαν να λέτε ότι συν-αποφασίζετε με το παιδί, κάτι που πρακτικά δεν γίνεται. Το παιδί μπορεί να πεί τη γνώμη του, τί του αρέσει και τι όχι, αλλά οι αποφάσεις πρέπει να παίρνονται από εσάς. Όλες οι αποφάσεις σημαντικές ή ασήμαντες, πρέπει να παίρνονται από τον γονέα και το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι η οικογένεια λειτουργεί σαν ενότητα όπου μόνο οι ενήλικοι αποφασίζουν.

Σίγουρα υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να μοιραστείτε με το παιδί χωρίς να το μετατρέψετε σε κολλητό σας. Για παράδειγμα μπορείτε να του πείτε «Δεν έχουμε αρκετά χρήματα να αγοράσουμε αυτό», δηλαδή μια ξεκάθαρη δήλωση που εξηγεί τα όρια κάτω από τα οποία πρέπει να ζείτε. Αυτό που δεν πρέπει να μοιραστείτε με το παιδί είναι «Δεν έχω να πληρώσω το νοίκι αυτό το μήνα» διότι μια τέτοια δήλωση βρίσκει το παιδί απροετοίμαστο και του δίνει την αίσθηση ότι ο κόσμος που ζεί δεν είναι υγιής ή ρεαλιστικός.

Εάν έχετε τη τάση να αντιμετωπίζετε το παιδί σας σαν φίλο σας, πρέπει να καταλάβετε τη σημαντική ερμηνεία αυτής της φιλίας: Φίλοι είναι μία ομάδα ανθρώπων που έχουν την ίδια αντίληψη για τη ζωή ενώ τα παιδιά και οι ενήλικες έχουν εντελώς διαφορετική αντίληψη για τη ζωή και για το τι είναι σωστό και λάθος, έχουν διαφορετική αντίληψη μέχρι και στο τι θέλουν να κάνουν σήμερα το βράδυ. Επομένως αυτό που χρειάζεται είναι να είστε ένας αφοσιωμένος και υπεύθυνος γονιός που αγαπάει το παιδί του και ότι αν θέλετε να βρείτε έναν κολλητό φίλο, πρέπει να ψάξετε έξω από τη δομή της οικογένειας.

Μην προσπαθήσετε να γίνετε στο παιδί σας, ο γονιός που είχατε ή θα θέλατε να έχετε

Πολλοί γονείς προσπαθούν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τον τρόπο που εύχονταν να τους είχαν μεγαλώσει οι γονείς τους. Ακούγεται ωραία σαν τακτική αλλά δεν αποδίδει. Επομένως, αν οι γονείς σας ήταν απόμακροι μαζί σας ή έδειχναν να μην ενδιαφέρονται για εσάς ή δεν σας έδιναν τη καθοδήγηση που χρειαζόσασταν σαν παιδί, μην περάσετε στο άλλο άκρο με το να παραβιάζετε τα όρια στο μεγάλωμα του δικού σας παιδιού.

Θυμηθείτε πως οτιδήποτε γίνεται από αντίδραση σε κάτι άλλο, έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Και το μεγαλύτερο πρόβλημα στη φιλία παιδιού-γονέα, είναι ακριβώς αυτές οι απρόβλεπτες συνέπειες. Για παράδειγμα, το παιδί μου θα με συμπαθεί πιο πολύ αν γίνω φίλος του. Θα με εμπιστεύεται. Αλλά οι γονείς δεν βλέπουν τις απρόβλεπτες συνέπειες, όπως το να μην ξέρει το παιδί τι θα πεί όχι γιατί ο γονιός, μέσα στα πλαίσια αυτής της φιλίας, ποτέ δεν δίδαξε το παιδί πώς να το δεχτεί και πώς να το χειριστεί.

Ο στόχος της ενηλικίωσης είναι η αυτονομία και ο χωρισμός από τους ενήλικες. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί θα φτιάξει τη δική του επιχείρηση, θα έχει τους δικούς του κανόνες και τα δικά του πιστεύω, τους δικούς του φίλους και τις δικές του αξίες, πράγματα τα οποία πιθανόν να μην θελήσει να μοιραστεί με τους ενήλικες. Αυτό δεν συνιστά παραβίαση της σχέσης γονέα-παιδιού, ακόμη κι αν από τη ματιά του γονέα ή ενός άλλου ενήλικα, μπορεί αυτές οι αξίες ή οι φιλίες να μην είναι υγιείς. Αλλά είναι δουλειά του παιδιού να αξιολογήσει τα πιστεύω και τον κοινωνικό του κύκλο. Οι άνθρωποι που δεν «απογαλακτίζονται» από τους γονείς τους στη προ-ενηλικίωση ή στην ενηλικίωσή τους, καταλήγουν με συναισθηματικά και κοινωνικά προβλήματα στη ζωή τους.

Πολλοί γονείς βλέπουν αυτή την αυτονομία να συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εφηβείας του παιδιού και αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι από το παιδί, ειδικά όσοι γονείς έχουν περισσότερο συναισθηματικό ρόλο στη ζωή του ή θεωρούσαν το παιδί, φίλο τους. σε αυτές τις περιπτώσεις, το αίσθημα απώλειας του γονέα είναι μεγάλο με αποτέλεσμα να κατηγορεί το παιδί.

Οι φίλοι δεν επιτρέπουν στους φίλους τους, να μην κάνουν τα μαθήματα του σχολείου

Ένας διαχωρισμός που πρέπει εδώ να σημειωθεί είναι ότι στο τέλος, μπορεί το παιδί να γίνει φίλος σας, όχι όμως ο κολλητός σας. Το κλειδί είναι μια υπεύθυνη φιλία μαζί του.

Είθισται να λένε ότι οι φίλοι δεν αφήνουν τους φίλους να οδηγήσουν μεθυσμένοι. Έτσι και οι φίλοι, δεν αφήνουν τους φίλους να μην κάνουν τις εργασίες τους ή να δικαιολογούνται για τις αποτυχίες τους. Οι φίλοι δεν επιτρέπουν στους φίλους να αντιμιλούν στο δάσκαλο και να αψηφούν τους κανόνες μέσα στη τάξη. Αυτό είναι το είδος του φίλου που χρειάζεται το παιδί σας. Έναν υπεύθυνο φίλο που να ταυτίζεται με το μοντέλο ενός υπεύθυνου γονέα.

Πώς να σταματήσετε να είστε ο κολλητός του παιδιού

Εάν έχετε μοιραστεί πάρα πολλά με το παιδί σας και δεν έχετε βάλει τα όρια που πρέπει, για οποιοδήποτε λόγο, μπορείτε –στο όνομα αυτής της «φιλίας»- να γίνετε πιο αποτελεσματικοί. Μιλήστε από αυτή εδώ τη στιγμή στο παιδί σας και πείτε του «Αποφάσισα ότι υπάρχουν πράγματα για τα οποία πρέπει η μαμά/ο μπαμπάς, να τα λέει μόνο στους μεγάλους. Κάποια πράγματα θα σταματήσω να σου τα λέω γιατί αυτό κάνει κακό στη σχέση μας». Δεν χρειάζεται να εξηγήσετε περισσότερα ή να μπείτε σε λεπτομέρειες. Απλά να είστε ξεκάθαροι.

Κατόπιν, πρέπει να μάθετε να ανταποκρίνεστε διαφορετικά στο παιδί σας, και όχι να απαιτείτε τη διαφορετικότητα της επικοινωνίας από το παιδί. Αν για παράδειγμα τόσα χρόνια λέγατε πόσο ακατάλληλος είναι ο δάσκαλός του, όταν το παιδί αναφερθεί ξανά σε αυτό δεν πρέπει να του πείτε «Μην ξαναμιλήσεις έτσι για το δάσκαλό σου» αλλά «Δεν νομίζω ότι μας βοηθάει να μιλάμε έτσι για το δάσκαλό σου. Να σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να περνάς καλύτερα στη τάξη;» Ένας ανεύθυνος φίλος θα κάτσει και θα συνεχίσει να βρίζει το δάσκαλο μαζί με το παιδί. Ένας υπεύθυνος φίλος θα βοηθήσει το παιδί να λύσει το πρόβλημά του με το δάσκαλο!

Ειδικά οι διαζευγμένοι γονείς, συνηθίζουν να προσπαθούν να γίνουν ο κολλητός του παιδιού με αποτέλεσμα να το βάζουν στη μέση και να το φέρνουν σε επώδυνη θέση. Η μητέρα λέει στο παιδί τι είναι ο πατέρας του, τι κάνει και τι δεν κάνει. Ο πατέρας από την άλλη, του λέει με τι μοιάζει η μαμά του, πόσο τρελή είναι και πόσο θέλει να ελέγχει τους άλλους. Έχω ακούσει παιδιά διαζευγμένων γονιών, να λένε ότι «η μαμά τους είναι τόσο απαίσια και αυταρχική που δεν θέλουν να ζούν μαζί της» φράση που έχουν ξεσηκώσει από τον άλλον γονέα, χωρίς να καταλαβαίνουν τη σημασία της. Και το χειρότερο και πιο δηλητηριώδες, είναι όταν αυτό που λένε οι γονείς είναι αλήθεια μέχρι ενός σημείου και το παιδί μπορεί να το δεί, χωρίς να μπορεί να αντιδράσει κατάλληλα σε αυτό επειδή δεν έχει την ωριμότητα να το κάνει.  Όταν ο γονέας-κολλητός του παιδιού, προβάλλει έντονα τα ελαττώματα του άλλου γονέα, τότε είναι ζήτημα χρόνου το παιδί να επιτεθεί στον “ελαττωματικό” και αργότερα και στους δύο!

James Lehman
Ψυχολόγος