Η κρυφή δύναμη της εκπαίδευσης

Της Έφης Τριήρη

Η μόρφωση είναι στήριγμα της ζωής, θεμέλιο της κοινωνίας, παράγοντας ανύψωσης μιας πολιτείας, αλλά και ειδοποιός διαφορά μεταξύ των λαών. Ανέκαθεν η Ελλάδα υπήρξε το λίκνο του πολιτισμού και το κέντρο μιας ανθρωποκεντρικής συνείδησης, με αξίες που αποτέλεσαν τη βάση της δυτικής σκέψης.  Σήμερα μιλάμε πολλές γλώσσες, αλλά δεν μιλάμε τη γλώσσα της πεπαιδευμένης αντίληψης. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, που τώρα έπρεπε να είναι πιο δυνατό από κάθε άλλη στιγμή, προκαλεί βαθύτατη ανησυχία και ερωτηματικά για το μέλλον των νεότερων γενιών, αλλά και για το μέλλον της ίδιας της χώρας.

Πρόσφατη έκθεση έδειξε ότι η Αθήνα είναι πρωτοπόρος στην υποχρηματοδότηση και στις ανισότητες στο εκπαιδευτικό σύστημα, καθώς και ουραγός στον τομέα καινοτομίας και μαθησιακών αποτελεσμάτων σε επίπεδο Ε.Ε. Η υποχρηματοδότηση, σε συνδυασμό με τα αναποτελεσματικά προγράμματα σπουδών, λέει η έκθεση, έχει οδηγήσει σε χαμηλές εκπαιδευτικές επιδόσεις, ενώ διαπιστώνεται ότι ο αριθμός των νέων που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης κατά τη διάρκεια της κρίσης έχει αυξηθεί «επικίνδυνα».

Σύμφωνα με άλλη έκθεση, η Ελλάδα κατατάσσεται 33η μεταξύ 50 χωρών, σε θέση χειρότερη από την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Τσεχία, την Ουγγαρία και την Πολωνία, όσον αφορά την καινοτομία και τις δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η χώρα μας είναι εγκλωβισμένη από όλες τις πλευρές, οικονομικά, πολιτικά, γεωπολιτικά, δεν έχει από κάπου να πιαστεί. Μοναδικό της στήριγμα η εκπαίδευση, το μοναδικό «όπλο» των λαών απέναντι σε κάθε μορφή οικονομικής δουλείας και καταπίεσης, γιατί μόνο αυτή σε μαθαίνει να έχεις κριτική σκέψη, να κατανοείς τις πολιτικές και να ξέρεις πώς να σταθείς «μετά από αυτό που σου κάνουν». Η διαπίστωση αυτή είναι πικρή, ειδικά όταν σου δίνεται η δυνατότητα να προβάλεις στοιχεία του πολιτισμού σου και να ωφεληθείς από αυτά.

Ενα πολύ μικρό παράδειγμα, με μεγάλη όμως δύναμη. Το 2016 ανακηρύχθηκε από τη Γενική Διάσκεψη της Unesco ως Διεθνές Επετειακό Ετος Αριστοτέλη, καθώς η εποχή μας συμπίπτει με τη συμπλήρωση 2.400 ετών από τη γέννηση του ανθρώπου που επηρέασε όσο κανένας άλλος την ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος επί 24 αιώνες. Η Αθήνα έχει το Λύκειο του Αριστοτέλη, που αποτέλεσε κάποτε μία από τις μεγαλύτερες ακαδημίες του αρχαίου κόσμου και πρότυπο για τις βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας και της Περγάμου, το οποίο όμως σήμερα παραμένει κλειστό τα Σαββατοκύριακα, γιατί έχει πέσει «θύμα» της οικονομικής κρίσης και της κακής διαχείρισης του εκάστοτε πολιτικού συστήματος.

Μία χώρα χωρίς δυνατό εκπαιδευτικό σύστημα μοιάζει με δέντρο χωρίς κορμό. Μόνο η παιδεία μπορεί να μας σώσει, διαμορφώνοντας σκέψεις και συνειδήσεις... Οπως είχε πει ο Κομφούκιος, «αν σκέφτεσαι για έναν χρόνο, φύτεψε έναν σπόρο, αν σκέφτεσαι για δέκα χρόνια φύτεψε ένα δέντρο, αν σκέφτεσαι για 100 χρόνια, δίδαξε ανθρώπους».